PAU dzisiaj

 

 

	zob.: Struktura PAU

Polska Akademia Umiejętności składa się z 6 Wydziałów: Filologicznego, Historyczno-Filozoficznego, Nauk Ścisłych i Technicznych, Przyrodniczego, Lekarskiego, oraz Twórczości Artystycznej. 

Wydziały PAU są ważnym forum opiniotwórczym w zakresie nauki, jednak główny ciężar działalności korporacji spoczywa na Komisjach. Jest ich obecnie 39. Grupują badaczy z różnych dziedzin nauki, w przeważającej mierze niebędących członkami PAU. Większość Komisji, w liczbie, 23 ma charakter wydziałowy, co oznacza, że ich kierunek działania mieści się w naukowym profilu Wydziałów i że podlegają ich zwierzchności. Wydział I ma 5 Komisji (Filologii Klasycznej, Historii Sztuki, Neofilologiczna, Kultury Słowian i Etyki Komunikacji), Wydział II liczy ich 10 (Środkowoeuropejska, Wschodnioeuropejska, Prehistorii Karpat, Historii i Kultury Żydów, Prawnicza, Historii Wojen i Wojskowości, Etnograficzna, Nauk Ekonomicznych, Medioznawcza, Archeologii Krajów Śródziemnomorskich oraz Biograficzna), Wydział III – 3 (Astrofizyki, Układów Złożonych i Nauk Technicznych), Wydział IV – 5 (Geoinformatyki, Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych, Paleogeografii Czwartorzędu, Biologii Rozwoju oraz Geograficzna); Wydziały V i VI nie utworzyły komisji.

Poza Wydziałami funkcjonuje 10 Komisji (tzw. międzywydziałowych), których interdyscyplinarna tematyka zainteresowań wykracza poza profil naukowy poszczególnych Wydziałów. Podlegają one bezpośrednio Radzie PAU. Są to Komisje: Historii Nauki, Zagrożeń Cywilizacyjnych, do Oceny Podręczników Szkolnych, Spraw Europejskich, Filozofii Nauk, do Badań Diaspory Polskiej, Antropologiczna, Ergonomii, Zarządzania Kulturą i Mediami, Polska Grupa CIHEC (Commission Internationale d’Histoire Ecclésiastique Comparée). Dwie Stacje naukowe PAU: w Katowicach i w Gdańsku również prowadzą swoje Komisje: Historii Śląska w Katowicach, Nauk Przyrodniczych w Katowicach, Nauk Matematycznych w Katowicach, Prawnicza w Katowicach, Kaszubska w Gdańsku.

Stopień aktywności Wydziałów i Komisji PAU jest różny, zależny od specyfiki danej dyscypliny. Niektóre odbywają do 10 posiedzeń naukowych rocznie, organizują sesje i konferencje naukowe o zasięgu międzynarodowym i krajowym oraz mają pokaźny dorobek publikacyjny.

Spośród Komisji międzywydziałowych na szczególną uwagę zasługują bardzo aktywne: Komisja Historii Nauki, Komisja Spraw Europejskich oraz Komisja do Oceny Podręczników Szkolnych, która każdego roku poddaje swojej niezależnej ocenie kilkadziesiąt pozycji podręcznikowych dla szkół średnich. Najlepsze podręczniki są wyróżniane specjalnymi dyplomami PAU.

Poza Wydziałami i Komisjami w strukturze Polskiej Akademii Umiejętności znajdują się dwie Stacje Naukowe. Stacja Naukowa w Katowicach i Stacja Naukowa w Gdańsku. Dużą aktywność wykazują ich Komisje.

W roku 2019 struktura PAU ostała wzbogacona o Ośrodek Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce, jedyną polską jednostkę naukową wyspecjalizowaną w tej tematyce, utrzymującą ścisłe kontakty ze specjalistami na całym świecie. Ośrodek wydaje rocznik „Lehahayer” i serię monograficzną Biblioteka „Lehahayer”.

 

zob.: Wydarzenia

Oprócz posiedzeń Wydziałów  i  Komisji,  w  części  naukowej  otwartych dla całego środowiska naukowego,  PAU urządza regularnie co miesiąc (z przerwą wakacyjną) posiedzenia publiczne, przyciągające do 100 osób. Należy do nich przede wszystkim „Kawiarnia Naukowa”, poświęcona popularyzacji nauki na najwyższym poziomie, bo przez samych jej twórców. Przedmiotem poszczególnych wykładów i prezentacji są nowe odkrycia naukowe i ich wdrożenia w praktyce.

Drugi cykl stanowią  „Rozmowy o człowieku”  dedykowane pamięci  Profesora Jerzego Vetulaniego, organizowane przez  prof. Dominikę Dudek z Collegium Medicum UJ. W ramach „Rozmów o człowieku”, przed bardzo liczną publicznością, występują osoby o utrwalonym autorytecie i znakomicie przygotowane do prezentacji tematów niekiedy trudnych, ale zawsze ważnych i nośnych społecznie.

Wreszcie trzecim cyklem jest „Herbaciarnia Naukowa”, projekt Fundacji „Zawsze Warto” realizowany od 2008 roku, skierowany do uczniów starszych klas szkół podstawowych i do uczniów szkół średnich, do nauczycieli oraz osób niezwiązanych z edukacją ludzi, którym za ciasno w czterech ścianach pokoju. Partnerem Herbaciarni Naukowej jest PAU.

 

 

Od 2008 r. PAU wydaje „PAUzę Akademicką”, tygodnik internetowy poświęcony problemom nauki. Redaguje go były prezes PAU Andrzej Białas we współpracy z drem Andrzejem Kobosem i red. Marianem Nowym. Odbiorcami są czytelnicy w liczbie 2000–2500.

 

PAU  ma  poważne  zaplecze  badawcze  w  postaci  gromadzonej  od  połowy XIX wieku biblioteki,  bogatej w zasoby rękopisów,  inkunabułów, starych i nowych druków, zbiorów kartograficznych, wielkich serii czasopism, exlibrisów i spuścizn naukowych, oficjalnie noszącej dziś nazwę Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie. Częścią Biblioteki jest Gabinet Rycin, o jednej z dwu najbogatszych w Polsce kolekcji grafiki europejskiej. Wybrane obiekty tego zasobu były kilkakrotnie eksponowane na wystawach Międzynarodowego Centrum Kultury i w Zamku Królewskim w Warszawie.

 

 

Ważne zaplecze naukowe PAU stanowi Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie. Działa ono w strukturze krakowskiego Oddziału PAN, ale jest ściśle związane z PAU, zarówno proweniencją najcenniejszych swoich zasobów (spuścizn naukowych), jak też funkcją środowiskową.

W ramach PAU Archiwum organizuje coroczne konferencje naukowe poświęcone uczonym oraz ekspozycje ich spuścizn, wydaje materiały, zwłaszcza w serii „W służbie nauki”. Utrwalił się już ścisły związek Archiwum z działalnością bardzo aktywnej Komisji Historii Nauki PAU. W ramach PAU Archiwum prowadzi swoją współpracę zagraniczną.

 

 

PAU jest współwłaścicielem Biblioteki Polskiej w Paryżu, utworzonej przez Wielką Emigrację w 1838 r. Obecnie prawa własnościowe dzielone są z Towarzystwem Historyczno-Literackim w Paryżu, które też Biblioteką zarządza. PAU współfinansuje tę skarbnicę polskiej kultury i wspiera jej merytoryczną działalność poprzez projekty naukowe.

 

 

Wydzieloną agendą PAU jest Fototeka Lanckorońskich, jedna z największych kolekcji monotematycznych fotografii dokumentacyjnych w Polsce, powstała w wyniku podróży naukowych Karola Lanckorońskiego (ponad 43 000 fotogramów z przełomu w XIX/XX). Również wydzieloną agendą PAU jest nieduża, ale bardzo cenna Biblioteka Rozdolska Lanckorońskich (około 3500 wol.), zawierająca diariusze sejmowe, wielki zbiór kalendarzy szlacheckich, źródła staropolskie itp.

 

 

zob.: Nagrody PAU

Od szeregu już lat PAU stara się nagradzać wybitne osiągnięcia naukowe, zabiegając uprzednio u sponsorów o odpowiednie środki finansowe.

W  ten  sposób  od  1997 r.  PAU  przyznaje  raz  na  dwa  lata  Nagrodę im. Mariana Mięsowicza  w dziedzinie fizyki,  od 1998 r. corocznie Nagrodę im. Tadeusza Browicza za osiągnięcia w dziedzinie medycyny, od 2018 co dwa lata – naprzemiennie z Nagrodą im. M. Mięsowicza – Nagrodę im. Profesora Adama Bielańskiego za osiągnięcia w dziedzinie chemii.

W 1993 r. udało się wznowić fundowaną przez Miasto Kraków od 1873 r. i przyznawaną co pięć lat w siedmiu dyscyplinach naukowych przez PAU (dawniej AU) Nagrodę im. Mikołaja Kopernika. Od 2020 r. Nagroda przyznawana jest w dziewięciu dyscyplinach naukowych.

Wreszcie udało się przywrócić w 2009 r. (po 70 latach przerwy) Nagrodę im. Erazma i Anny Jerzmanowskich, zwaną niegdyś „polskim Noblem”.

Trzeba dodać, że prezes PAU przewodniczy Komisji Nagród Miasta Krakowa, a spośród sześciu członków jury prestiżowej Nagrody im. Jana Długosza Krakowskich Targów Książki pięciu jest członkami PAU.

 

 

Polska Akademia Umiejętności dysponuje stypendiami Fundacji Lanckorońskich i Fundacji z Brzezia Lanckorońskich na prowadzenie badań w Rzymie, Wiedniu, Londynie i innych ośrodkach naukowych Europy. Stypendia są przyznawane w trybie konkursowym.

 

 

Wreszcie PAU wspiera, przez użyczenie dużej powierzchni lokalowej, prace nad Polskim Słownikiem Biograficznym, zainicjowanym w dwudziestoleciu międzywojennym przez PAU, kontynuowanym przez PAN, stanowiącym obecnie wydawnictwo wspólne obu Akademii, a ukazującym się pod honorowym patronatem Sejmu RP.