Nagroda im. Profesora Adama Bielańskiego
Nagroda im. Profesora Adama Bielańskiego przyznawana jest co dwa lata przez Radę PAU za wybitne osiągnięcie w dziedzinie chemii. Fundatorami nagrody są: Uniwersytet Jagielloński, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica oraz Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Wnioski są zgłaszane przez Wydział III PAU oraz Rektorów UJ, AGH i Dyrektora IKiFP PAN.
Po raz pierwszy przyznano ją w 2018 r.
|
|
|
| Fot. ze zbiorów Archiwum UJ |
Adam Bielański (14 12 1912 – 4 09 2016) – nestor polskiej chemii, profesor AGH, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytutu Katalizy PAN, członek czynny PAU i rzeczywisty PAN, doktor honoris causa AGH i Uniwersytetu Wrocławskiego, profesor honorowy UJ. Jako były prorektor UJ wniósł ogromny wkład w reaktywację Polskiej Akademii Umiejętności w roku 1989, był wiceprezesem Akademii w latach 1990–1994. Do ostatnich lat życia czynny naukowo, autor wielu prac i artykułów naukowych dotyczących chemii, szczególnie katalizy heterogenicznej – nazywany twórcą polskiej i krakowskiej szkoły katalizy. Powołane przez profesora w 1964 roku jego osobistym staraniem i świetnie wyposażone aparaturowo laboratorium spektroskopii w podczerwieni było pierwszym w Polsce i jednym z pierwszych w świecie ośrodkiem spektroskopowego badania cząsteczek zaadsorbowanych na powierzchni stałych katalizatorów. Wykonywano tam pionierskie prace dające wgląd w molekularne mechanizmy reakcji katalitycznych opierając się na atomistycznej strukturze materii oraz oddziaływaniach między cząsteczkami (badania takie zapoczątkowano w USA zaledwie 10 lat wcześniej). Profesor Bielański do końca życia cieszył się statusem jednego z ojców założycieli katalizy heterogenicznej – jednej z głównych dziedzin chemii współczesnej.
Badania w zakresie fizykochemii układów katalitycznych wymagały utworzenia silnego zespołu: ogromny autorytet naukowy Profesora pozwolił mu na skupienie wokół siebie wybitnych współpracowników (sam wypromował ponad dwudziestu doktorów, z których wielu habilitowało się i otrzymało tytuły naukowe profesorów). Szeroko zakrojone i konsekwentnie realizowane plany wprowadziły polską chemię nieorganiczną w nowo powstające dziedziny chemii i fizyki, a także zainicjowały nowoczesne badania interdyscyplinarne. W rezultacie powstał w Krakowie silny ośrodek badawczy, który szybko zdobył międzynarodową renomę i pozostaje do dziś najważniejszym w Polsce i jednym ze znaczących centrów światowych w dziedzinie katalizy i nowoczesnej chemii materiałów.
Niezapomniany nauczyciel i wychowawca kilku pokoleń chemików, autor wielu publikacji, w tym wielokrotnie wznawianego legendarnego podręcznika Podstawy chemii nieorganicznej, którym posługiwało się i do dziś korzysta wiele pokoleń adeptów chemii na wszystkich stopniach nauki. Profesor Bielański swoją ogromną wiedzą i charyzmą przyciągał nie tylko uczniów, ale i młodych badaczy, wywodzących się z innych gałęzi chemii i fizyki, tworząc żywy, otwarty na nowoczesne trendy zespół naukowy, z korzyścią dla postępu nauki oraz osobistego rozwoju współpracowników. Pozostawił trwały ślad w pamięci wszystkich, których ścieżki naukowe przecięły się z działalnością Profesora, w tym niezaspokojoną ciekawość świata, entuzjazm dla ludzkiego rozumu i szacunek dla praw natury.
Ewa Brocławik