Zagadnienia etyczno-prawne: Przeciwdziałanie „autorstwu widmowemu”, „autorstwu gościnnemu” czy „autorstwu honorowemu” oraz nieprawidłowościom cytowań: plagiatom i „efektowi św. Mateusza”

Autor, przesyłając manuskrypt do publikacji w Pracach Komisji Historii Nauki PAU, składa oświadczenie, że przekazany przez niego tekst jest jego autorstwa i przysługują mu w pełni (wyłączne) osobiste i majątkowe prawa autorskie do tego tekstu.

Jeśli manuskrypt złożony do publikacji jest przygotowany przez kilku autorów, osoba dostarczająca ten tekst: a) składa oświadczenie, że osobom wymienionym jako autorzy przysługują osobiste i majątkowe prawa autorskie do tego tekstu oraz b) określa wkład poszczególnych autorów w powstanie tekstu (osoba składająca tekst do publikacji jest odpowiedzialna za prawidłowość podanych informacji).

Komitet Redakcyjny zdecydowanie będzie się przeciwstawiać wszelkim przejawom autorstwa widmowego („ghostwriting”) i autorstwa gościnnego albo honorowego („guest authorship” albo „honorary authorship”) oraz zatajaniu prawdziwych źródeł, z jakich czerpało się podczas przygotowywania swoich tekstów, naruszają one bowiem elementarne zasady etyczne społeczności akademickiej.

Przez „autorstwo widmowe” („ghostwriting”) rozumiemy sytuację, gdy jakaś osoba wniosła istotny wkład w powstanie publikacji, ale mimo to nie zostaje ujawniona jej rola – osoba ta nie jest wymieniana: a) ani wśród autorów takiej publikacji, b) ani w podziękowaniach zamieszczonych w publikacji.

Przez „autorstwo gościnne” albo „autorstwo honorowe” („guest authorship” albo „honorary authorship”) rozumiemy sytuację, gdy jakaś osoba jest wymieniania jako autor lub współautor publikacji, ale jej faktyczny udział w powstaniu tej publikacji był znikomy lub w ogóle go nie było.

Przez zatajanie prawdziwych źródeł, z jakich czerpało się podczas przygotowywania swoich tekstów rozumiemy zaś: a) wszelkiego rodzaju plagiaty (zarówno jawne, jak i ukryte — zob. Zenderowski 2008), jak i b) niecytowanie właściwych publikacji, a cytowanie w zamian publikacji autorów bardziej medialnych (zgodnie z „efektem św. Mateusza” — zob. Merton 1968; 1988; 1995; Strevens 2006).

W przypadku ujawnienia tego typu przejawów (których nie można naprawić w trakcie prac redaktorskich), Komitet Redakcyjny czasopisma:

a) odmawia publikacji tekstu w Pracach Komisji Historii Nauki PAU i powiadamia instytucję(-e) naukową(-e) zatrudniającą(-e) takiego(-ich) autora(-ów), inne ośrodki naukowe, redakcje czasopism oraz ― jeśli odnosi się to do polskiego autora ― Komisję do spraw etyki w nauce PAN o popełnionej nierzetelności itp.;

b) jeśli tekst został już ogłoszony na łamach tego czasopisma, zamieszcza stosowną informację na ten temat w najbliższym tomie czasopisma i powiadamia instytucję(-e) naukową(-e) zatrudniającą(-e) takiego (-ich) autora (-ów), inne ośrodki naukowe, redakcje czasopism oraz ― jeśli odnosi się to do polskiego autora ― Komisję do spraw etyki w nauce PAN itp. o pełnionej nierzetelności.

Ponadto, propagując wysokie standardy etyczne w nauce, Redakcja czasopisma odsyła do lektury trzech opracowań: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 2011; Komisja do spraw etyki w nauce PAN 2012; Committee on Publication Ethics 2015.

BIBLIOGRAFIA

COMMITTEE ON PUBLICATION ETHICS
2015: Diagramy COPE. Tłum. pol. Ewa Rozkosz i Sylwia Ufnalska. Publikacja dostępna online: http://publicationethics.org/files/Full%20set%20of%20Polish%20flowcharts.pdf (dostęp: 19.10.2016).

KOMISJA DO SPRAW ETYKI W NAUCE PAN
2012: Kodeks etyki pracownika naukowego. Warszawa: Komisja do spraw etyki w nauce PAN. Publikacja dostępna online: http://www.instytucja.pan.pl/images/stories/pliki/Komisja_ds_Etyki_Nauce/dokumenty/Kodeks_etyki_pracownika_naukowego_31.12._2012.pdf (dostęp: 29.11.2014).

MERTON Robert K.
1968: The Matthew Effect in Science, Science 159 (3810), ss. 56–63; Robert K. Merton 1910-2003, Garfield Library. Publikacja dostępna online: http://garfield.library.upenn.edu/merton/matthew1.pdf (dostęp: 29.11.2014).
1988: The Matthew Effect in Science, II. Cumulative Advantage and the Symbolism of Intellectual Property, ISIS 79, ss. 606–623; Robert K. Merton 1910–2003, Garfield Library. Publikacja dostępna online: http://garfield.library.upenn.edu/merton/matthewii.pdf (dostęp: 29.11.2014).
1995: The Thomas Theorem and The Matthew Effect, Social Forces 74(2), ss. 379–424; Robert K. Merton 1910-2003, Garfield Library. Publikacja dostępna online: http://garfield.library.upenn.edu/merton/thomastheorem.pdf (dostęp: 29.11.2014).

MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
2011: Rzetelność w badaniach naukowych oraz poszanowanie własności intelektualnej. Warszawa: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Publikacja dostępna online: http://bbn.uksw.edu.pl/sites/default/files/rzetelnosc_broszura_fin_low.pdf (dostęp: 29.11.2014).

STREVENS Michael
2006: The Role of the Matthew Effect in Science, Studies in History and Philosophy of Science 37(2), ss. 159–170; Michael Strevens — strona domowa. Publikacja dostępna online: http://www.strevens.org/research/scistruc/Matthew.pdf (dostęp: 29.11.2014).

ZENDEROWSKI Radosław
2008: Plagiat. Istota – rodzaje – skutki (w odniesieniu do prac pisemnych na studiach wyższych); Warszawa: Instytut Politologii Uniwersytet Kard. Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Publikacja dostępna online: http://www.zenderowski.republika.pl/plagiat.pdf‎ (dostęp: 29.11.2014).