Średniowieczny kościół na Skałce w Krakowie
w świetle badań interdyscyplinarnych
Redakcja Jacek Poleski
Autorzy: Anna Bojęś-Białasik, Agata Kucia, Jakub Nawrot,
Dariusz Niemiec, Jacek Poleski, Marcin Szyma, Mateusz Woźniak
Kraków 2018
Cena brutto: 40,00 zł
164 strony + 74 (wklejki), oprawa twarda, format A4
ISBN 978-83-7676-285-2
Autorzy reprezentujący różne dziedziny nauki (archeologię, historię architektury, historię sztuki, numizmatykę) podjęli próbę rekonstrukcji wyglądu i usytuowania zabudowy krakowskiej Skałki w wiekach średnich. Impulsem były zaskakujące wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2007–2008. Dzięki ich porównaniu z zachowanymi w archiwach efektami wcześniejszych wykopalisk, a także ze źródłami pisanymi i ikonograficznymi, otrzymujemy oryginalną, spójną wizję przeszłości. Jej integralną częścią są liczne barwne ilustracje (mapy, rekonstrukcje nieistniejących już zabudowań, fotografie dzieł sztuki czy skany archiwalnych dokumentów).
W prezentowanym tomie znalazł się także krótki komunikat, w którym autorzy przeprowadzonych w 2017 r. ratowniczych badań wykopaliskowych referują najważniejsze obserwacje.
Średniowieczny kształt kościoła stał się dla współczesnych badaczy wielką zagadką. Kolejne badania archeologiczne nie przyczyniły się do dostatecznego rozpoznania ukrytych pod ziemią resztek budowli, a prace historyków i historyków sztuki także nie doprowadziły do jednoznacznych wniosków. Sytuację zmieniły dopiero ostatnie badania podjęte przez zespół naukowców reprezentujących różne dyscypliny naukowe, pod kierunkiem prof. Jacka Poleskiego z Instytut Archeologii UJ. Ich wyniki, wzorowo udokumentowane, zostały przygotowane do druku w Wydawnictwie Polskiej Akademii Umiejętności. Przygotowana publikacja stanowi przełom w badaniach, nie tylko nad kościołem Archanioła Michała i św. Stanisława, ale nad całą zabudową średniowiecznej Skałki, łącznie z klasztorem Paulinów, murami obronnymi i niewielkim fortalicjum. Zweryfikowano przebieg dostępnych partii średniowiecznych murów, rozwiewając ostatecznie szereg pojawiających się w publikacjach wątpliwości, m.in. w kwestii datowania tzw. budowli prostokątnej, i w przekonujący sposób zinterpretowano włączenie do gotyckiego kościoła przedromańskiej rotundy, jako pamiątki – miejsca męczeństwa św. Stanisława. Na równych prawach trzeba traktować opracowania składające się na książkę i świetną dokumentację rysunkową i fotograficzną, która na długie lata stanowić będzie najważniejszy punkt odniesienia dla badaczy zajmujących się średniowiecznym Krakowem. Największą zaletą książki jest jednak, moim zdaniem, interdyscyplinarność. W modelowy sposób połączono wysiłki archeologów, historyka architektury i historyka sztyki a także numizmatyka, których badania złożyły się na wielostronny obraz średniowiecznego kościoła z klasztorem, jednego z najważniejszych miejsc pątniczych w średniowiecznej i nowożytnej Polsce.
Z recenzji dr. hab. Marka Walczaka
